Từ điển phật học
HAI GIÁO
HAI GIÁO; H. Nhị giáo
Hai giáo nghĩa, hai giáo pháp. Tùy theo các tông phái mà có sự phân biệt và xếp loại khác nhau.
Tông Thiên Thai phân biệt:
1. Hiển giáo: Giáo pháp giảng cho một hội chúng cụ thể, thấy được, nghe hiểu được.
2. Mật giáo: Giáo pháp, giáo nghĩa giảng cho những hội chúng mà người phàm không biết được. Nơi giảng, ngôn ngữ dùng để giảng, người phàm cũng không thể biết. Đại thừa giáo cho rằng, một số Kinh Đại thừa đã được Phật giảng theo cách thức này.
Theo Tông Chân Ngôn của Nhật Bản, thì chỉ có Kinh Đại Nhật là thuộc Mật giáo, còn tất cả các Kinh khác đều thuộc Hiển giáo.
Các cách phân biệt khác: Cách thứ nhất:
1. Tiệm giáo: Giáo pháp, giáo nghĩa được trình bày cho Phật tử hiểu và thực hành một cách tuần tự, có hệ thống.
2. Đốn giáo: Giáo pháp, giáo nghĩa dẫn tới sự giác ngộ nhanh chóng, tức khắc.
Cách thứ hai:
1. Thế gian giáo: Bộ phận Phật pháp giảng cho người tại gia, nhằm duy trì đạo đức thế gian, đảm bảo sự tái sinh ở các cõi lành.
2. Xuất thế giáo: Bộ phận Phật pháp hướng dẫn nếp sống tu hành dẫn tới giác ngộ và giải thoát khỏi vòng sinh tử luân hồi.
Cách thứ ba:
1. Quyền giáo: Giáo lý, giáo nghĩa phương tiện, vừa tầm hiểu biết của chúng sinh, nhằm đưa chúng sinh vào con đường đạo.
2. Thực giáo: Giáo nghĩa, giáo pháp bàn tới Chân lý cứu kính, tột đỉnh, được giảng cho những người có trình độ cao có thể tiếp thu.
Cách thứ tư:
1. Hóa giáo: Giáo pháp nhằm mục đích hóa độ, giác ngộ chúng sinh, đưa chúng sinh vào đạo.
2. Chế giáo: Giới luật nhằm mục đích chế tài, ngăn cản chúng sinh khỏi phạm lỗi, tránh những pháp bất thiện.
Cách thứ năm:
1. Thiên giáo: bộ phận giáo lý còn thiên một chiều, chưa hoàn chỉnh, do trình độ người nghe có hạn.
2. Viên giáo: Bộ phận giáo lý hoàn chỉnh, hoàn thiện, giảng cho những người có điều kiện và trình độ có thể tiếp thu.
Cách thứ sáu:
1. Bất liễu nghĩa giáo: Giáo lịch sử chưa hoàn chỉnh.
2. Liễu nghĩa giáo là giáo nghĩa đầy đủ, hoàn thiện.
