Chọn bạn mà chơi

Chọn bạn mà chơi là một quan niệm sống đã có từ lâu, trong suy nghĩ cũng như nếp sống của mọi người. Con người ta không thể tồn tại và phát triển nếu thiếu đi các mối quan hệ xã hội. Điều quan trọng cần bàn luận ở đây là ta nên chọn bạn ra sao? Như thế nào?

Trong kinh tạng Nikaya, việc chọn bạn để thân cận, học hỏi, kết giao cũng được đức Phật nói đến trong nhiều bài kinh. Tăng Chi Bộ Kinh, phẩm Làm Bạn Với Thiện, đức Phật có dạy: “Ta không thấy một pháp nào khác, này các Tỷ-kheo, do pháp ấy, các pháp thiện chưa sanh được sanh khởi, và các pháp bất thiện đã sanh được đoạn tận, này các Tỷ-kheo, như làm bạn với thiện. Với người làm bạn với thiện, này các Tỷ-kheo, các pháp thiện chưa sanh được sanh khởi, và các pháp bất thiện đã sanh được đoạn tận”.

“Bạn”, dưới con mắt tuệ quán của nhà Phật phải là người bạn tốt, có đạo đức, có tu tập, có giữ giới, có trí tuệ, có khả năng giúp ta đoạn diệt, cắt đứt các việc ác, làm sanh khởi và phát triển các việc thiện. Một người bạn đúng nghĩa sẽ giúp chúng ta sống hướng thiện và hướng thượng. Chính vì vậy, việc chọn bạn có vai trò rất quan trọng trong việc hoàn thiện bản thân, tăng trưởng đạo đức. Nhiều người thường xem nhẹ việc kết bạn. Nếu chúng ta quá dễ dãi trong việc chọn bạn thì vô cùng nguy hại. Giao thiệp với những người bạn hút thuốc, uống rượu, sát sinh, trộm cắp,… thì lâu ngày những tập khí xấu đó sẽ ảnh hưởng tới mình, ta có thể trở thành người xấu lúc nào không hay. Ngạn ngữ Anh có câu: “Hãy cho tôi biết bạn của anh là ai, tôi sẽ chỉ cho anh biết anh là người như thế nào”. Trong kho tàng ca dao, tục ngữ Việt Nam cũng có câu: “Gần mực thì đen, gần đèn thì rạng”.

Trong môi trường xấu chúng ta sẽ bị ảnh hưởng những cái xấu xa, còn môi trường tốt chúng ta sẽ học tập được những điều tốt đẹp, mở mang vốn hiểu biết, trở thành con người có ích cho xã hội, cho đất nước. Thân cận với bạn xấu có ai dám chắc ta sẽ lương thiện chăng!

Có người nói ai cũng chơi với bạn tốt thì bạn xấu ai chơi, sao không giúp đỡ cảm hóa họ tốt lên! Bạn nói hay lắm! Xin thưa, để thay đổi nhân cách một con người thật không đơn giản, chẳng thể một mình bạn có thể làm được. Điều đó cần rất nhiều yếu tố như: thời gian, gia đình, trường học, hay các tổ chức xã hội cùng chung tay, cùng góp sức. Nếu bạn chưa đủ tài, đủ đức, đủ trí tuệ thì cần phải thận trọng trong việc kết bạn, nhất là trong thời buổi công nghệ hiện đại ngày nay, mạng zalo, facebook phát triển như vũ bão. Trên đó, người ta vẽ lên một bức tranh tuyệt đẹp, không tỳ vết với những mật ngọt chết ruồi. Chẳng ai dại gì mà giới thiệu về bản thân một cách chính xác, những thông tin được ảo hóa và hệ quả của nó đem lại là rất nhiều trường hợp nạn nhân bị xâm phạm cả về thể xác lẫn tinh thần như báo chí đã đưa tin. Nhận thấy được mức độ quan trọng của việc kết bạn, mỗi người hãy thật sự tỉnh táo và sáng suốt lựa chọn cho mình những người bạn tốt để kết thân.

Kinh Pháp Cú, đức Phật dạy:

“Chớ thân với bạn ác
Chớ thân kẻ tiểu nhân
Hãy thân người bạn lành
Hãy thân bậc thượng nhân”.

Hoặc trong kinh Giáo Thọ Thi Ca La Việt, kinh Trường Bộ, đức Phật dạy:

“Người bạn gì cũng lấy
Người bạn chỉ nói giỏi
Người nói lời nịnh hót
Người tiêu pha xa xỉ
Cả bốn, không phải bạn
Biết vậy người trí tránh
Như đường đầy sợ hãi”.

Chơi với những người bạn xấu, sẽ góp phần làm cho các hạt giống thiện của mình bị thiêu rụi, không thể sinh trưởng và phát triển. Điều đó được ví như hạt giống bị đem rang chín, chẳng thể nảy mầm thành cây, còn các việc xấu sẽ sinh trưởng và phát triển như cỏ dại gặp mưa. Giao thiệp với những người bạn không tốt sẽ đem lại khổ đau và bất hạnh, tệ hại hơn có thể vướng vào vòng pháp luật như sử dụng ma túy, giết người, cướp của. Phật dạy người có trí phải tránh xa như tránh con đường có nhiều sự nguy hiểm và độc hại. Người bạn thiện thì sẽ giúp ta từ bỏ việc xấu, làm việc lành, khi ta gặp khó khăn thì luôn bên cạnh giúp đỡ ta.

Kinh Tăng Chi Bộ, tập 3 có chép, thân cận, giao thiệp với bạn tốt thì được bốn điều lợi ích sau:

“Này các Tỷ-kheo, với Tỷ-kheo làm bạn với thiện, thân hữu với thiện, giao thiệp với thiện, thời được chờ đợi như sau: sẽ giữ giới, sẽ sống được bảo vệ với sự bảo vệ của giới bổn Pàtimokkha, đầy đủ uy nghi chánh hạnh, thấy sợ hãi trong các lỗi nhỏ nhặt, chấp nhận và học tập trong các học pháp.

Này các Tỷ-kheo, với Tỷ-kheo làm bạn với thiện, thân hữu với thiện, giao thiệp với thiện, thời được chờ đợi như sau: câu chuyện này có khả năng đoạn giảm, đưa đến tâm rộng mở, như luận về ít dục, luận về biết đủ, luận về viễn ly, luận về không tụ hội, luận về tinh tấn tinh cần, luận về giới, luận về định, luận về tuệ, luận về giải thoát, luận về giải thoát tri kiến, những câu chuyện như vậy, có được không khó khăn, có được không mệt nhọc, có được không phí sức.

Này các Tỷ-kheo, với Tỷ-kheo làm bạn với thiện, thân hữu với thiện, giao thiệp với thiện, thời được chờ đợi như sau: sẽ sống tinh cần tinh tấn để đoạn tận các pháp bất thiện, để thành tựu các pháp thiện, nỗ lực, kiên trì, không từ bỏ gánh nặng trong các thiện pháp.

Này các Tỷ-kheo, với Tỷ-kheo làm bạn với thiện, thân hữu với thiện, giao thiệp với thiện, thời được chờ đợi như sau: sẽ có trí tuệ, thành tựu trí tuệ về sanh và diệt, với Thánh thể nhập đi đến con đường chơn chánh đoạn tận khổ đau”.

Qua những lời Phật dạy, mỗi người hãy lựa chọn cho mình những người bạn tốt, có nhân cách, có đạo đức để cùng nhau hướng đến đời sống an vui trong hiện tại và hạnh phúc trong tương lai.

Bài viết: "Chọn bạn mà chơi"
Tâm Triệu/ Vườn hoa Phật giáo